
Odpieluchowanie – kiedy zacząć?
Dawno, dawno temu większość dzieci była odpieluchowana w okolicach roczku…
…a przynajmniej tak twierdzą nasze teściowe 😉 Bo prawda może być zupełnie inna, że tak przytoczę cytat z jednej z mam z internetowej grupy:
„Moja mama zarzeka się, że ja odpieluchowałam się przed roczkiem. Pamięta jak dziś, że jak miałam niecały rok, to budziłam się w nocy, sama wychodziłam z łóżeczka i załatwiałam się na nocnik. Widziała to, gdy wstawała karmić moją młodszą siostrę. Sęk w tym, że moja siostra urodziła się, gdy miałam rok i trzy miesiące…”
Oczywiście, w czasach tetrowych pieluch:
- świadomość bycia mokrym / brudnym przez niemowlęta była większa niż przy wchłaniających mocz jednorazówkach;
- motywacja piorących i prasujących tetry rodziców była silniejsza;
więc faktycznie trening nocnikowy statystycznie rozpoczynał się wcześniej niż obecnie [1], ale z dużą ostrożnością podchodziłabym do rewelacji z cyklu „kiedyś było lepiej” i „wszystkie ogarniały temat wczesnego odpieluchowania raz-dwa”.
Oznaki gotowości do odpieluchowania
Obecnie promuje się raczej odpieluchowanie w odpowiedzi na sygnały gotowości wysyłane przez dziecko. Co ciekawe, nie ma zgody, co do tego ile z tych sygnałów gotowości powinno wykazywać dziecko i kiedy powinny się pojawić, ponieważ w zależności od konkretnego zachowania, pojawiają się one między 4 a 36 miesiącem życia [2] (niezły rozrzut, prawda?).
Oznak gotowości do odpieluchowania różni eksperci wymieniają ponad dwadzieścia [2, 3], ale najprawdopodobniej za najważniejsze można uznać:
- zwiększenie pojemności pęcherza – czyli coraz dłuższe momenty (min. dwugodzinne) w ciągu dnia bycia suchym (np. wstanie z drzemki z suchą pieluszką). Pojemność pęcherza wzrasta najsilniej między 18 a 24 m.ż. Kontrola nad pęcherzem wraz z umiejętnością świadomego całkowitego jego opróżniania pojawia się przeciętnie w okolicach 18 miesiąca, a zwiększa się znacząco między 2 a 3 rokiem życia [4];
- świadomość potrzeby wypróżnienia się, sygnalizowana słowami, wyrazem twarzy albo przez szukanie intymnego miejsca do załatwienia się, chowania, żeby zrobić kupkę; zmiana zachowania przez zrobieniem siusiu (wiercenie się, zaciskanie nóg, dotykanie pieluszki);
- odczuwanie dyskomfortu po zrobieniu siusiu lub kupki – komunikowanie przez dziecko, choćby czasami, że chce, żeby je przebrać, zmienić pieluszkę;
- komunikowanie prostych potrzeb fizjologicznych (jestem głodny, za ciepło etc., a zwłaszcza komunikowanie, choćby czasami, że chce zrobić siusiu/kupkę na moment zanim to zrobi);
- znajomość słownictwa związanego z odpieluchowaniem (pielucha, siusiu, kupka etc.) i zainteresowanie tematem (chce posiedzieć, choćby w ubraniach, na nocniku; podąża za Tobą, gdy korzystasz z toalety i ciekawi je to. Czasem dzieci kusi wizja dorosłych majtek zamiast pieluszki);
- stabilne siadanie i wstawanie, chodzenie bez pomocy, podstawowe umiejętności związane ze zdejmowaniem i podciąganiem spodni (ta umiejętność jest nabywana jako ostatnia, a jeśli opiekun będzie pomagał dziecku – niekonieczna dla powodzenia procesu).
Czyli kiedy zacząć?
Zdecydowana większość z oznak gotowości do odpieluchowania nie występuje przed 18 miesiącem życia. Wydaje się więc, ze to najwcześniejszy współcześnie proponowany termin rozpoczęcia nauki korzystania z nocnika, pod warunkiem, że dziecko przejawia na tę naukę gotowość (patrz wyżej).
Różne instytucje zajmujące się zdrowiem dzieci rekomendują następująco:
- Amerykańska Akademia Lekarzy Rodzinnych – zacząć, gdy rodzic i dziecko są gotowi, zwykle między 18 a 30 miesiącem życia [5];
- Amerykańska Akademia Pediatryczna – zacząć, gdy dziecko prezentuje oznaki gotowości, około 2 roku życia [6];
- Kanadyjskie Towarzystwo Pediatryczne – zacząć, gdy dziecko jest fizjologicznie i psychicznie gotowe [7].
Im młodsze dziecko, tym dłużej trwa nauka i ten związek jest naprawdę silny (warto więc rozważyć, czy to my jako rodzice jesteśmy gotowi na wielotygodniowe jeżdżenie na mopie). Badania wskazują, że jeśli chcemy odpieluchowanie – w rozumieniu „wyjaśnienie o co kaman i zaprezentowanie nocnika” – rozpocząć u dziecka półtorarocznego, to do momentu totalnego odstawienia pieluch może nam zejść nawet 16 miesięcy (!!!). Nowe badania wskazują na niewiele korzyści z rozpoczynania tak rozumianego odpieluchowania przed 27 miesiącem życia (dwa lata i trzy miesiące) [8].
Podsumowując: wydaje się sensowne rozpoczęcie nauki korzystania z nocnika w okolicach drugich urodzin, jeśli zauważamy u dziecka oznaki gotowości lub – ze względów praktycznych – jak pisze pediatra dr Carlos Gonzalez:
w pierwsze lato po drugich urodzinach
Czy nie warto się spieszyć?
Dane dotyczące konsekwencji wczesnego odpieluchowania nie są jednoznaczne. Wydaje się, że jeśli jest prowadzone w pozytywnej atmosferze, bez straszenia lub karania za wpadki nie ma ono negatywnego wpływu na zdrowie fizyczne czy psychicznej dziecka [8]. Eksperci nie są zgodni, czy i jaki konkretnie wiek odpieluchowania ma związek z późniejszym kontrolowaniem zwieraczy [9, 10].
Fizjoterapeuci zwracają coraz częściej uwagę na to, że dzieci niegotowe do odpieluchowania, ale chętne do współpracy w tym temacie z rodzicami, zaczynają używać innych niż powinny grup mięśniowych do wypróżniania i może to negatywnie wpływać na pracę mięśni dna miednicy w przyszłości (krótka wypowiedź fizjoterapeutki uroginekologicznej Olgi Trybel / Fizjolady).
O odpieluchowaniu nocnym przeczytasz TUTAJ.
Rzetelną wiedzę na temat odpieluchowania znajdziecie w moim kursie „Odpieluchowanie bez stresu”!

„Pani Od Snu”. Psycholożka, terapeutka poznawczo-behawioralna bezsenności (CBT-I), pedagożka, promotorka karmienia piersią i doula. Mówczyni i trenerka (pracowała jako ekspertka od snu m.in. z Google, ING, GlobalLogic, Agorą i Treflem), prelegentka TEDx. Certyfikowana specjalistka medycyny stylu życia – IBLM Diplomate – pierwsza w Polsce psycholożka z tym tytułem. Wspiera dorosłych i dzieci doświadczające problemów ze snem.
Więcej o Magdalenie TUTAJ.