Lampa antydepresyjna – dla kogo i jaka?

Lampa antydepresyjna – dla kogo i jaka?

Wpis zawiera linki afiliacyjne – jeśli z nich skorzystasz, kupując lampę, nie zapłacisz więcej, a właściciel sklepu podzieli się ze mną drobną częścią swojego zysku. Będzie to dla mnie również znak, że ufasz moim rekomendacjom.

Od 2022 roku jestem dumną posiadaczką lampy do fototerapii i jako ekspertka od snu oraz aktywna użytkowniczka w jednym przygotowałam najważniejsze informacje dotyczące terapii światłem – w depresji, bezsenności i innych zaburzeniach.

Jak działa lampa antydepresyjna?

Lampa do fototerapii emituje światło niebieskie o dużej intensywności (bardzo silne). W naturze głównym źródłem silnego światła niebieskiego jest słońce.

Światło niebieskie reguluje rytm 24-godzinny. W pewnym uproszczeniu: obecność światła niebieskiego podpowiada mózgowi, kiedy jest dzień (a jego nieobecność wskazuje, że jest noc – i czas na sen). Światło niebieskie podnosi czujność i dodaje energii.

Ekspozycja oczu na światło niebieskie zwiększa ilość dostępnej w mózgu serotoniny (neuroprzekaźnika potocznie nazywanego „hormonem szczęścia”). Wyższe stężenie serotoniny w pewnych częściach mózgu zmniejsza objawy depresyjne.

W miesiącach jesiennych i zimowych ilość silnego niebieskiego światła docierającego do oczu (a przez to do mózgu) jest niższa. Przekłada się to na częstotliwość występowania zaburzeń rytmu dobowego oraz nasilenie objawów depresyjnych u niektórych osób.

Mniej światła słonecznego -> zaburzony (opóźniony) rytm dobowy i / lub mniej dostępnej w mózgu serotoniny (= objawy depresyjne)

Lampa antydepresyjna do fototerapii – dla kogo [2]?

Dotychczas udowodniono skuteczność działania lamp do fototerapii wśród następujących grup:

  1. osoby z SAD, czyli chorujące na sezonowe zaburzenia afektywne (popularnie nazywane depresją sezonową lub depresją jesienno-zimową). Główne objawy SAD to występowanie jesienią i zimą:
    • spadku nastroju;
    • zwiększonego apetytu, zwłaszcza na pokarmy wysokowęglowodanowe (często z przybieraniem na masie);
    • spadku koncentracji i energii;
    • problemów z zasypianiem i bezsenności.
  2. osoby z zaburzeniami depresyjnymi [3];
  3. matki chorujące na depresję poporodową [4, 5];
  4. osoby z bezsennością;
  5. dorośli z ADHD;
  6. ludzie z pewnymi zaburzeniami rytmu okołodobowego (choć w tych przypadkach zasady naświetlania mogą być inne niż przy zaburzeniach depresyjnych lub bezsenności [6]):
    1.  jetlag (zaburzenie związane z nagłą zmianą stref czasowych – po locie);
    2. delayed phase sleep disorder (~ tzw. ekstremalne nocne marki);
    3. zaburzenie rytmu związane z pracą zmianową.

Kto NIE powinien korzystać z lampy antydepresyjnej?

Wśród przeciwwskazań do fototerapii wymienia się [7]:

  • choroby siatkówki;
  • przyjmowanie leków fotouczulających;
  • należy zachować ostrożność u osób z chorobą afektywną dwubiegunową (ekspozycja na silne światło może przyspieszyć epizod hipomanii / manii) – przed rozpoczęciem fototerapii konieczne jest przedyskutowanie tej metody z lekarzem psychiatrą.

Ogólnie jednak terapia światłem jest uznawana za bezpieczną [8], także dla kobiet w ciąży i karmiących piersią. Korzystanie z niej nie wpływa także negatywnie na zdrowie oczu [9].

Jeśli przyjmujesz na co dzień leki lub używasz produktu kosmetycznego uwrażliwiającego skórę na promienie UV lub złuszczającego naskórek (retinoidy, kwasy AHA etc.) albo jesteś osobą z tendencją do powstawania przebarwień, melazmą (ostudą ciążową), możesz na kwadrans przed włączeniem lampy nałożyć na twarz krem z filtrem UV, jeśli Twoja lampa nie ma takiego filtru (zdecydowana większość dostępnych aktualnie na rynku lamp go posiada).

Czy lampa antydepresyjna działa?

Skuteczność terapii światłem udowodniono w wielu badaniach, zwłaszcza dotyczących sezonowych zaburzeń afektywnych (depresja sezonowa) oraz niesezonowej, klasycznej depresji. Stosowanie lamp do fototerapii zmniejsza nasilenie objawów depresyjnych nawet u 50-70% pacjentów [10].

Zakłada się, że pierwsze pozytywne efekty w kontekście poprawy nastroju i snu, zwiększenia energii i uregulowania apetytu powinny się pojawić już w ciągu 7 dni od rozpoczęcia terapii. Jeśli w pierwszych trzech tygodniach stosowania lampy nasilenie objawów nie zmieni się, to oznacza, że ta forma terapii prawdopodobnie nie będzie skuteczna w leczeniu danej osoby.

Lampy antydepresyjne – jak używać?

Zasady fototerapii w leczeniu depresji oraz bezsenności [7]:

  • Aby stosowanie lampy antydepresyjnej dawało rezultaty, potrzebujesz odpowiedniej dawki naświetlania – czyli 5000 lux przez 1 godzinę dziennie:
    • Jeśli kupisz lampę o mocy 10 000 lux wystarczy używać jej przez 30 minut dziennie.
    • Jeśli zdecydujesz się na tańszą lampę o mniejszej mocy 2500 lux, należy spędzić przed nią 2 godziny dziennie.

10000 lux = 30 minut

5000 lux = 60 minut

2500 lux = 120 minut

  • Nie należy naświetlać się dłużej niż zalecane, ponieważ przy dłuższym kontakcie z silnym światłem niebieskim może pojawić się nadmierne pobudzenie, ból głowy i oczu, nudności i bezsenność.
  • Lampy należy używać rano – najlepiej włączyć ją od razu po obudzeniu się. Jeśli rano masz duże trudności z wstawaniem, można podpiąć lampę do włącznika czasowego (gniazdko z programatorem czasowym), żeby włączyła się na 15-30 minut przed budzikiem. Wówczas światło już będzie docierać do Twoich oczu (a przez to do mózgu) przez zamknięte powieki i będzie Ci łatwiej się obudzić.
  • Nie należy bez wyraźnego zalecenia lekarza stosować lamp antydepresyjnych w południe, po południu ani wieczorem – łatwo wtedy o problemy z zasypianiem wieczorem.
  • Należy ustawić lampę w odległości podanej przez jej producenta. Jeśli lampa będzie stała za daleko, to ilość światła (liczba luxów) docierającego do oka będzie mniejsza, a więc i jej skuteczność będzie niższa.
  • Nie trzeba patrzeć wprost na lampę – należy ją ustawić lub powiesić zgodnie z instrukcją, włączyć i wziąć się za jedzenie śniadania, pracę, pisanie, czytanie etc.
  • Należy mieć otwarte oczy, nie zakładać okularów przeciwsłonecznych, z barwionymi szkłami ani z filtrami światła niebieskiego.

Jaką lampę antydepresyjną kupić?

Duża lampa emituje większy ekran świetlny, łatwiej więc dzięki niej uzyskać odpowiednią (skuteczną) liczbę luxów. Z drugiej strony niewielkie urządzenia łatwiej zabierać ze sobą w podróż.

Lampa musi posiadać filtr UV chroniący przed szkodliwym dla oczu i skóry promieniowaniem.

Lampy antydepresyjne warte uwagi:

Fotovita FV-10 L (duża) – lampa, którą kupiłam. Bardzo duża (zajmuje niemal cały stolik nocny), ale niezwykle silna – 10 000 luxów w odległości 50 cm od lampy (wystarczy 30 minut naświetlania). Solidne wykonanie, długi kabel zasilania, polska produkcja z gwarancją na 5 lat. POLECAM! Cena ok. 900 zł. Kupisz TUTAJ.

Fotovita FV-10 M (średnia) – wyższa, ale węższa niż wersja “duża”. O połowę słabsza intensywność światła (5000 luxów w odległości 50 cm od lampy); ale dzięki temu nieco tańsza. Kupisz TUTAJ.

Beurer TL41 – najtańsza opcja w kategorii 10 000 luxów (nawet ok. 300 zł), ALE lampa musi stać w odległości 20 cm od twarzy, żeby to było faktycznie to natężenie światła (gdy lampa będzie dalej, natężenie będzie niższe). Gwarancja 3 lata.

Beurer TL50 – 10 000 luxów w odległości 15 cm od twarzy; gwarancja 3 lata.

Innolux Valovoima – lampa biurkowa, którą można używać do fototerapii, ale także, przy zmniejszeniu natężenia światła, jako zwykłą lampkę do pracy; niestety – droga! (ok. 1500 zł). 10 000 luxów przy 43 cm od twarzy.

Żywotność świetlówek liczona jest w dziesiątkach tysięcy godzin (np moja Fotovita deklaruje trwałość świetlówek 10 000 godzin, czyli ok. 48 lat przy używaniu 30 minut dziennie codziennie – a gdyby używać jej tylko w sezonie jesień-zima, to niemal 100 lat). Producenci dają gwarancję na lampy najczęściej na 3-5 lat, więc koszt fototerapii w przypadku wybranej przeze mnie lampy to maksymalnie 180 zł za sezon (+ prąd).

Skuteczność innych przedmiotów emitujących światło niebieskie, takich jak okulary, żarówki etc., nie zostało potwierdzone w badaniach tak, jak skuteczność lamp.


Zapisz się na mój newsletter i odbierz e-booka - 50 stron artykułów o rozwoju małych dzieci!

Śpi czy nie śpi? Lunatykowanie u dzieci

Śpi czy nie śpi? Lunatykowanie u dzieci

Lunatykowanie (somnambulizm) zaliczamy do zaburzeń wybudzania. W dużym uproszczeniu jest to sytuacja, w której część mózgu dziecka głęboko śpi, a ta odpowiedzialna za ruch i mówienie budzi się. Stanie w rozkroku między jawą a snem jest powodem występowania dziwnych zachowań.

Somnambulizm występuje nawet u 17% dzieci – najczęściej w wieku przedszkolnym i młodszym wieku szkolnym. Później liczba epizodów lunatykowania spada, jednak kilka procent lunatykujących osób to dorośli, którzy czasami nawet prowadzą samochód czy przesadzają kwiatki we śnie.

Czym jest lunatykowanie i czy należy się go obawiać? Co możesz zrobić dla swojego chodzącego we śnie dziecka? Przeczytaj!

Jak wygląda epizod lunatykowania?

Lunatykowaniu często towarzyszy wychodzenie z łóżka (stąd angielskie określenie – sleepwalking), a przynajmniej siadanie na nim. Lunatykujące dzieci czasem chodzą po domu. Nierzadko zdarzają się sytuacje, w których dziecko oddaje mocz w miejscu do tego nieprzeznaczonym. Może być więc tak, że dziecko z powodu pełnego pęcherza nie wybudzi się całkowicie, tylko zrobi siusiu na przykład do szafy, a następnie wróci do łóżka.

Epizod lunatykowania jest najczęściej pokryty niepamięcią. Niektóre osoby mają przebłyski, że coś działo się w nocy, ale nie pamiętają przebiegu całego epizodu.

Osoby, które lunatykują, czasem mówią przez sen. Jeśli zadamy im bardzo proste pytania w stylu: „Jak masz na imię?”, często odpowiedzą zgodnie z prawdą. Mogą bowiem udzielać stereotypowych odpowiedzi na bardzo proste pytania. Zwykle jednak mowa jest mało zrozumiała, a wypowiedzi pozbawione sensu.

Warto jednak podkreślić, że mówienie przez sen (tzw. somnilokwia) zdarza się często (zarówno gaworzącym niemowlakom jaki i dorosłym) jako wyizolowany objaw – przynajmniej 2/3 ludzi raz na jakiś czas mówi przez sen, choć nie lunatykuje.

Przyczyny lunatykowania u dzieci

Zastanawiasz się teraz pewnie, czy zaburzenia wybudzania da się przewidzieć i czy można im zapobiec? Dlaczego niektóre dzieci lunatykują, a inne nie? 

Czynniki genetyczne

Za skłonności do zaburzeń wybudzania odpowiadają przede wszystkim geny. Jeśli jeden z rodziców lunatykował, to jest ok. 30-40% szans, że dziecko również będzie miało tego typu zaburzenia. Jeśli oboje rodzice chodzili przez sen jako dzieci, to ryzyko rośnie nawet do ponad 70%. Dlatego warto zapytać własnych rodziców i rodzinę partnera / partnerki, czy Wy lub Wasze rodzeństwo:  (1) lunatykowaliście, (2) mieliście lęki nocne (opisywane często jako „nocne histerie ”, z których trudno było Was wybudzić) albo (3) czy często mówiliście przez sen.

Dojrzewanie układu nerwowego

Zaburzenia wybudzania są spowodowane także niedojrzałością układu nerwowego. Z tego powodu zdecydowana większość dzieci z nich wyrasta!  Im bardziej dojrzały mózg, tym większe prawdopodobieństwo, że przechodzenie ze snu do czuwania będzie płynne. Dziecko więc będzie albo całkowicie spać, albo być całkowicie wybudzone – bez stania w rozkroku między tymi dwoma stanami, jak to ma miejsce w trakcie zaburzeń wybudzenia.

Deprywacja snu

Skrócenie snu poprzedniej doby również może być powodem wystąpienia epizodu lunatykowania. Jeśli dziecko ma dług senny, jego mózg szybciej i na dłużej wchodzi w fazę snu głębokiego – a to właśnie w niej dochodzi do lunatykowania. A ile właściwie snu potrzebują dzieci? Dla dzieci w wieku 4-12 miesięcy normą jest 12-16 godzin na dobę, ale już dla 3-5 letnich będzie to 10-13 godzin na dobę. Więcej o tym, ile powinno spać dziecko, przeczytasz w tym artykule (KLIK).

Zaburzenia wybudzenia mogą więc pojawić się u dzieci, które niedawno zrezygnowały z ostatniej drzemki. Nie rekomenduje się więc pomijania drzemki czy skracania czasu snu, które lunatykują. Regularny tryb dnia i dbanie o odpowiednią ilość snu na dobę jest podstawą zapobiegania epizodom! 

Sprawdź dietę!

Zaburzenia wybudzania mogą występować częściej u dzieci z niedoborem kwasów tłuszczowych DHA oraz magnezu  Pamiętaj więc o podawaniu dziecku odpowiedniej ilości ryb tłustych morskich lub suplementacji DHA przez cały rok. Są to kwasy, których nasz organizm nie potrafi wytworzyć samodzielnie, a które mają istotne znaczenie dla dojrzewania mózgu. Wchodzą w skład otoczki mielinowej wokół neuronów i sprawiają, że impulsy w mózgu dziecka przebiegają szybciej, co oznacza, że informacja w mózgu szybciej i łatwiej jest przekazywana tam, gdzie trzeba. Dodatkowo DHA ma wpływ na poziom melatoniny: udowodniono, że dieta bogata w ten kwas poprawia zasypianie, zmniejsza liczbę pobudek i wydłuża całkowity czas snu. Więcej o kwasach DHA i tym, jak przeciwdziałać ich niedoborom w diecie dziecka, przeczytasz w tym artykule (KLIK).

Niedobory magnezu występują rzadziej, choć mogą zdarzać się dzieciom z nasiloną neofobią żywieniową (czyli ze skrajną wybiórczością pokarmową, spożywającym niewiele bogatych w magnez produktów).

Inne przyczyny lunatykowania

Zaburzenia wybudzania mogą być wywoływane przez wszelkie źródła dyskomfortu, takie jak:

  • zmęczenie fizyczne,
  • ból,
  • gorączka,
  • pełny pęcherz moczowy.

Dlatego dziecku doświadczającemu zaburzeń wybudzania należy zmierzyć temperaturę. 

Lunatykowanie może być też nasilane pod wpływem działania niektórych leków. Jeśli więc dziecko przyjmuje na stałe leki, warto uważnie przeczytać ulotki lub zapytać lekarza prowadzącego o ich ewentualny wpływ na sen.

Kolejna – choć najrzadsza – przyczyna to stres. Bardziej wymagające czy wrażliwe dzieci oraz te, które przechodzą bardzo stresujący czas, duże nasilenie emocji odreagowują poprzez zaburzenia wybudzenia w nocy.

Bezpieczeństwo małego lunatyka

Najważniejszą zasadą, którą warto zapamiętać z tego tekstu, jest konieczność zapewnienia dziecku bezpieczeństwa:

  • Przy łóżku nie powinny stać szklane przedmioty;
  • Usuń z łóżka przedmioty, którymi dziecko mogłoby się udusić (w tym zabezpiecz lub przetnij sznurki od rolet).
  • Największym zagrożeniem na drodze lunatykujących dzieci, są niezabezpieczone schody i otwarte okna oraz drzwi. Aby uniknąć wypadków, zawsze zamykaj drzwi wejściowe (i wyjmuj klucz z zamka – dzieci potrafią we śnie przekręcić zamek) oraz okna, a także załóż bramkę na schody.
  • Dobrym pomysłem jest wykorzystanie elektronicznej niani lub zamontowanie dzwoneczek w drzwiach pokoju dziecka, aby usłyszeć początek jego spaceru.

Samo lunatykowanie nie jest dla dziecka groźne, nie świadczy o problemach ze zdrowiem i zazwyczaj mija z wiekiem. Może być jednak niebezpieczne, jeśli dziecko w trakcie epizodu spadnie ze schodów lub samotnie wyjdzie z domu. Dlatego odpowiednie zabezpieczenie mieszkania i unikanie czynników wywołujących jest zwykle jedynym i wystarczającym postępowaniem.

We wpisie wspomniałam o lękach nocnych – jeśli ten problem dotyczy Twojego dziecka, albo zastanawiasz się, czym są tzw. „nocne histerie”, przeczytaj artykuł (KLIK), w którym rozwijam ten temat.


Zapisz się na mój newsletter i odbierz e-booka - 50 stron artykułów o rozwoju małych dzieci!

Jak zarządzać energią, czyli o teorii łyżek

Jak zarządzać energią, czyli o teorii łyżek

W 2003 roku Christine Miserandino opisała w eseju sposób, w jaki tłumaczy innym osobom ograniczenia związane ze swoją chorobą autoimmunologiczną (toczniem). Metafora Christine nazwana „Teorią Łyżek”. Dzięki swojej trafności bywa teraz używana przez wiele osób nie tylko chorujących przewlekle somatycznie, ale także przez osoby z doświadczeniem zaburzenia zdrowia psychicznego (np. w epizodzie depresji), ludzi nieneurotypowych (w spektrum autyzmu, z ADHD), a także np. świeżo upieczonych rodziców, mamy dzieci z niepełnosprawnością czy osoby doświadczające marginalizacji albo wykluczenia społecznego.

Codziennie budzisz się z określoną liczbą łyżek energii mentalnej i fizycznej, które masz do wykorzystania przez cały dzień. Niektórzy z nas ze względu na swój stan zdrowia lub sytuację, w której się znajdują, mają już na starcie mniej łyżek niż inne osoby. Niektórzy zużywają więcej energii na czynności, które innym przychodzą z łatwością (bo np. mają zaburzenia koncentracji uwagi i łatwo się rozpraszają). Jeśli konkretnego dnia się nie wyspałaś, jesteś przeziębiona, boli Cię ząb, masz okres itd., już na starcie masz mniej łyżek niż poprzedniego dnia.

Każda aktywność, którą wykonujesz, zużywa jedną lub więcej łyżek. Także aktywności, które wydają się przyjemne lub proste – jak wykąpanie się, zrobienie zakupów, napisanie maila, umycie głowy córce, umówienie wizyty lekarskiej przez telefon czy spotkanie się na kawie ze znajomym. Pamiętaj więc, że pod hasłem „obiad” najczęściej kryje się nie jedna, a trzy łyżki energii (zrobienie zakupów, gotowanie i jedzenie obiadu – a nie biorę nawet pod uwagę zmywania). Zamówienie posiłku z dostawą do domu oszczędza Ci więc co najmniej jedną łyżkę.

Dodatkowych łyżek nie możesz dokupić – możesz je albo pożyczyć z kolejnego dnia (ale wtedy zaczynasz go z bardzo małą ilością energii, a nawet możesz się rozchorować z przemęczenia) albo możesz odpocząć w ciągu dnia, aby naładować energią przynajmniej część łyżek, które już opróżniłaś od rana. Dlatego jeśli chorujesz fizycznie, psychicznie, jesteś w sytuacji nowej, kryzysowej lub jesteś osobą nieneurotypową, dbanie o odpoczynek i sen jest warunkiem koniecznym, żeby inne sprawy mogły się w Twoim życiu toczyć i żebyś mogła zdrowieć/zachowywać dobre samopoczucie. Problemy ze snem utrudniają nocne ładowanie łyżek świeżą energią, dlatego ważne jest ich diagnozowanie i leczenie – opowiadam o tym w podcaście dostępnym w Klubie!

Jeśli ze względu na Twój stan zdrowia/sytuację na „dzień dobry” masz już mało łyżek, kluczowe staje się zarówno bardzo rozsądne gospodarowanie łyżkami, jak i planowanie regeneracji w ciągu dnia, by uzupełnić zasoby.

Długofalowo istotne jest też unikanie sytuacji, które zmniejszają Ci już na starcie liczbę dostępnych łyżek (np. niewyspania, ale także porównywania się do nierealistycznych obrazów z Instagrama od rana), a także diagnoza/leczenie trudności zdrowotnych zmniejszających ilość energii oraz szukanie wsparcia w otoczeniu.

Być może kiedyś miałaś znacznie więcej łyżek niż teraz i nawet nie myślałaś o tym, że golenie nóg, zamiatanie podłogi czy odebranie telefonu od rodziców może być traktowane jako wydatek energetyczny. Liczba łyżek, którymi dysponujemy, może się zmieniać w naszym życiu. Być może ograniczona ilość energii, którą teraz masz, jest chwilowa i minie, być może sensowne będzie nauczyć się, jak zarządzać sobą i swoim dniem z tym, co masz. Nie obwiniaj się o to – bądź dla siebie czuła, ucz się samowspółczucia i szukaj wsparcia oraz pomocy, także medycznej.

Jedną z rzeczy, które zużywają sporo codziennej energii, jest podejmowanie decyzji. Każda decyzja, która wymaga naszego świadomego namysłu, wyczerpuje zapasy. I nie chodzi tylko o ważne życiowe decyzje (bo takich zwykle nie podejmuje się na co dzień), ale o każdy drobiazg, któremu musimy poświęcić uwagę, nawet wybór ubrania, herbaty na śniadanie czy pierwszego zadania do zrobienia w pracy.

Ponieważ liczba łyżek energii jest ograniczona, to liczba podejmowanych dziennie decyzji również. Po wyczerpaniu Twoich zasobów pojawia się tzw. zmęczenie decyzyjne, objawiające się marazmem („jest mi totalnie wszystko jedno”) lub przeciwnie – złością. Zaczynasz się irytować lub nawet krzyczeć na swojego partnera_kę, który w dobrej woli pyta, jaką herbatę Ci zrobić. Wściekasz się, że dziecko nie chce samo wyjść z kąpieli, a jednocześnie nie możesz się zdecydować, czy ma tam siedzieć jeszcze pół godziny i dać Ci spokój, czy spróbować położyć je wcześniej, żeby dało Ci spokój. Kiedy już zaśnie, siedzisz jak zombie z telefonem w ręku, nie mogąc podjąć decyzji, czy odpuścić i zanurzyć się z przyjemnością w serial czy się pouczyć, czy posprzątać…

Dlatego zatrzymanie się nad kwestią decyzji jest szczególnie ważne dla osób, które czują, że mają mniej łyżek energii niż przeciętny człowiek. I dlatego ja osobiście codziennie jem na śniadanie to samo.

Z setek podejmowanych przez Ciebie każdego dnia decyzji tylko część ma realne znaczenie dla zdrowia, życia i rozwoju Twojego i Twojej rodziny. Niestety, wiele wyborów i czynności, przed którymi na co dzień stajemy, jest (przepraszam za określenie nieprzystające psycholożce, ale trafne) pierdołami. Gdy masz mało łyżek, nie warto ich zużywać na pierdoły.

Jedzenie codziennie identycznego śniadania z punktu widzenia dietetyków nie jest najmądrzejszym rozwiązaniem. Zdaję sobie sprawę, że dieta powinna być różnorodna. Wiem, że niektórym jedzenie każdego poranka tych samych produktów szybko by się znudziło. Ale zachęcam, żebyś się na chwilę zatrzymała, zanim odrzucisz taką możliwość. Może Tobie też oszczędzi łyżkę?

Jeśli chcesz, by wystarczyło Ci energii do końca dnia, zacznij myśleć o niej jak o skończonym zasobie. Jak o pieniądzach – jeśli wydasz je rano na głupoty, to wieczorem będziesz już spłukana i zabraknie Ci na rzeczy ważne. Zwłaszcza, gdy to będzie jeden z tych dni, w trakcie których nie możesz zarobić nowej forsy. Oszczędzaj więc na istotne dla Ciebie rzeczy!

Jak zapobiegać zmęczeniu decyzyjnemu w praktyce?

  • Zastanów się, czy są codziennie powtarzalne czynności, które możesz zautomatyzować. Czy są decyzje, które możesz po prostu przestać w świadomy sposób podejmować? Czy są sprawy, które możesz odpuścić? Możesz tak jak ja jeść od kilku lat codziennie na śniadanie to samo (mleko z płatkami bez cukru, liofilizowanymi owocami i siekanymi orzechami oraz jedna konkretna biała herbata). Jedna decyzja dziennie mniej. Możesz jak szef Facebooka tak znacząco uprościć swoją garderobę, by nawet zakładając na siebie ubrania z zamkniętymi oczami, wszystko do siebie pasowało…
  • … albo przygotuj ubrania w lepszych momentach. Gdy masz nieco więcej energii, zaplanuj działania na kolejne dni. Zaplanuj i zapisz jadłospis na cały tydzień. Ugotuj na kilka dni do przodu. Wypisz zadania do zrobienia na kolejny dzień i ustal, w jakiej kolejności je wykonasz itd.
  • Ogranicz liczbę wyborów. To nieintuicyjne, ale wiemy z badań dotyczących biznesu, że zbyt duży wybór sprawia, że ogarnia nas paraliż decyzyjny. Gdy możliwych opcji jest zbyt dużo, często przytłacza nas to i niejednokrotnie sprawia, że całkowicie rezygnujemy z podejmowania decyzji. Znasz tę sytuację, kiedy otwierasz lodówkę pełną jedzenia i wielość opcji sprawia, że zamykasz ją z hasłem „nie mam co jeść”? Ustal więc sama ze sobą, że kupujesz rzeczy tylko w 3 bazowych kolorach i tylko z bawełny, wełny i wiskozy. Zredukuj liczbę t-shirtów w szafie. Puszek z muesli w szafce. Kubków na kawę. Zabawek w polu widzenia dziecka. Umów się sama ze sobą, które palety cieni i szminki lubisz najbardziej, zostaw na wierzchu dwie, resztę schowaj poza widokiem.
  • Deleguj. Oddaj podejmowanie wszystkich decyzji, których Ty nie musisz podejmować, innym osobom. Pozwól, by dziecko zdecydowało co zje (to zakłada pochowanie poza jego dostępem lub niekupowanie rzeczy, których nie chcemy, żeby jadło, ale my chcemy jeść ;)), na czym zje, co wypije. W co się ubierze i jakie spinki wepnie we włosy. Może się okazać, że oddanie kontroli nad wieloma aspektami życia, które do tej pory kontrolowałaś, jest dla Ciebie źródłem napięcia. Możesz oddawać te decyzje pomalutku, po jednej i patrzeć, jak Ci z tym (i czy odzyskujesz powoli energię). 
Jak to jest być Panem Nianią? Wywiad Karli Orban z Damianem Maciejewskim

Jak to jest być Panem Nianią? Wywiad Karli Orban z Damianem Maciejewskim

Zawód niani jest jednym z najbardziej sfeminizowanych. Czy to jednak oznacza, że mężczyźni nie są zainteresowani pracą opiekunów? Jak wygląda w praktyce poszukiwanie pracy jako niania? Z jakimi wyzwaniami praca niani się wiąże i co można zrobić, by panów w opiece pracowało więcej? Odpowiedzi na te i wiele innych pytań znajdziesz w rozmowie psychologa Karli Orban, autorki książki „Żłobek, babcia, niania czy ja sama?” i Pana Niania, czyli Damiana Maciejewskiego, jednego z najbardziej znanych opiekunów dziecięcych w Polsce.

Karla Orban: Jaka była Twoja droga do pracy z dziećmi? Skąd pomysł, żeby pracować jako Pan Niania?

Damian Maciejewski, Pan Niania: Być może to, co teraz powiem zabrzmi trywialnie, ale – cytując klasyka polskiej kinematografii komediowej, a dokładniej fragment sceny z kultowego filmu „Chłopaki nie płaczą”, pomijając przy tym, jak ważne było to pytanie (śmiech) – zapytałem się siebie, co chcę w życiu robić, a potem zacząłem to robić. 😉

A tak na poważnie, nie należę do osób, które mają szczęście. Moje życie nigdy nie było „usłane różami”. Przejście z etapu wczesnego nastolatka, bardzo wrażliwego, od razu na głęboką wodę dorosłości, gdzie mimo że jestem pracowity i dokładny, wszystko szło mi jak po grudzie i nie opuszczał mnie pech, nie ma co ukrywać „przygniotło mnie”. Przyznaję się, nie byłem na to psychicznie gotowy. Odcisnęło to na mojej psychice jakieś piętno, towarzyszyły mi niepewność, lęki i strach. Potrzebowałem pomocy, w pełni świadom swojego stanu psychicznego. Nawet o to prosiłem! Zamiast tego niestety dostawałem „słowa wsparcia” typu: „pewnie jesteś leniem”, „pracować ci się nie chce”, „jesteś do niczego”, „nigdy nic w życiu nie osiągniesz”, „jesteś debilem”, „nigdy nie będziesz miał pieniędzy”, „do niczego się nie nadajesz” i wiele, wiele innych.

Jako dziecko i nastolatek chciałem być piosenkarzem, sportowcem lub artystą kabaretowym. Przez swoją nieśmiałość i brak pewności siebie, byłem jednak ciągle tym „gościem, co stoi z boku”. Miewałem też dziwne momenty w swoim życiu kiedy ze skrytego, zamkniętego chłopaka stawałem się nagle „duszą towarzystwa”, najbardziej rozbawionym i zabawnym chłopakiem, tylko po to, by za chwilę „zgasnąć” w codzienności pośród czterech ścian, płakać, mieć myśli samobójcze. W tamtym czasie byłem parę razy na wizytach u psychologa. Nie było mnie stać na stałą terapię, wiem jedynie, że wstępnie miałem postawioną diagnozę nerwicy lękowej i depresji. Można by zapytać: po co nam to wszystko opowiadasz…? Co to ma wspólnego z twoją drogą do bycia nianią, Panem Nianią…? Bardzo dużo! Te wszystkie sytuacje ukształtowały to kim jestem dzisiaj. Sam czasami się dziwię, że po takich perypetiach nie wyrosłem na „zbira”, tylko na jeszcze bardziej wrażliwego gościa.

KO: Czy zawsze pracowałeś z dziećmi?

DM: Nie, miałem po drodze całkiem sporo prac. Robiłem naprawdę różne rzeczy i wykonywałem wszelakie zawody, które nie miały nic wspólnego z dziećmi. Co dokładnie? Może to i jeszcze wiele „smaczków” zostawię na później, może na swoją książkę? (śmiech)

Czy byłem zadowolony z tego gdzie i jak pracowałem…? Stanowczo nie, wręcz odwrotnie – dobijało mnie to psychicznie jeszcze bardziej. Co do dzieci, odkąd pamiętam, uwielbiałem je, odnajdywałem się w tym jak ryba w wodzie. Znam dobrze swoje serce, wrażliwość i muszę szczerze przyznać, że czasami naprawdę mam wrażenie, że jest to moja życiowa zmora, ponieważ wiele rzeczy bardzo mocno przeżywam, niektóre nawet przez kilka, kilkanaście lat. Czasami ma to swoje plusy. Podejrzewam, że dzięki temu moja wyobraźnia i empatia nie znają granic, a to, co myślę, pozwala mi czasami bezszelestnie te dzieci rozumieć. Znaleźć z nimi wspólny język czy – jak w przypadku niemowląt – dać to ciepło, którego każdy z nas potrzebuje. Szczególnie ten mały człowiek, który, choć czasami wygląda jakby chciał nam coś powiedzieć, to niestety pozostaje mu dać nam znak swoim płaczem, uśmiechem, gaworzeniem czy ruchami ciała.

KO: Wróćmy do szukania własnej drogi. Co było dalej?

DM: Mijały dni, miesiące, lata… Zdawałem sobie sprawę, że nie spełnię większości swoich marzeń, ponieważ nie miałem takich możliwości, znajomości, pieniędzy, by robić to, co kocham. Zastanawiałem się więc, co mogę robić, żeby być zadowolonym. I wtedy stała się rzecz przyziemna. Pewnego dnia przyszła do nas koleżanka, studentka zaoczna i powiedziała, że w tygodniu dorabia jako niania. Tak jej słuchałem i słuchałem, oczy mi się zaświeciły i od razu pomyślałem, że przecież właśnie to mogłoby być pracą, którą mógłbym wykonywać z „sercem na dłoni”. Mógłbym normalnie pracować, robić coś co lubię, a tego przecież właśnie tyle czasu szukałem. Nie musieć iść do pracy i patrzeć na nią tylko i wyłącznie przez aspekt finansowy, a po prostu robić coś, w czym mogę się jakkolwiek spełniać. Długo nie zwlekając, spytałem się jej, jak zaczęła, gdzie poszukać klientów itd. Przyjęła to ze śmiechem myśląc, że pewnie sobie żartuję. Nikt nie wziął tego na poważnie. Ale ja uparcie mówiłem, że jeszcze zobaczą, że się przygotuję. Doświadczenie już jakieś mam, może jeszcze nie za wielkie i nie stricte jako niania, ale podszkolę się, nabiorę doświadczenia. Przemyślę, jak się zareklamować.

Wiedziałem, że będzie mi jako mężczyźnie znacznie trudniej, aniżeli kobiecie. W dodatku w głowie pojawiały się co i rusz niewspierające myśli, jak to przyjmą ludzie, czy zostanę wyśmiany, czy ktokolwiek mi zaufa i powierzy swoje dziecko mojej opiece…? Wiedziałem jednak, że jak nie wyjdę poza strefę komfortu, to w moim życiu nigdy nic się nie zmieni. Wątpliwości było co niemiara… A jednocześnie opieka nad dziećmi miała w sobie to „coś”. Coś, co sprawiało, że SIĘ CHCIAŁO. Co było potem, to już temat na książkę (śmiech). Ale działo się i nieustannie się dzieje, cały czas, na szczęście, w dobrą stronę . Jest o czym opowiadać. A ja staram się wciąż przełamywać stereotypy, przechodzić stopniowo poziom wyżej, rozwijać się i być codziennie lepszą wersją siebie z dnia poprzedniego.

KO: Trudno normalizować rolę opiekuna dziecięcego, gdy w Polsce niewielu mężczyzn decyduje się na urlop macierzyński i/lub wychowawczy. Jak myślisz, dlaczego?

DM: Myślę, że jako społeczeństwo patrzymy na te kwestie zbyt stereotypowo, choć i tak ostatnimi czasy możemy zauważyć trend zwyżkowy. I mężczyźni zaczynają patrzeć inaczej na kwestie rodzicielstwa, ojcostwa, aniżeli, powiedzmy, jeszcze 20-30 lat temu. To się powoli zmienia. Uważam, że to też nie jest dobre, żeby teraz świat się przewrócił do góry nogami, bo być może większość facetów nie jest na to po prostu gotowa, za co nikt nie powinien nikogo ganić. Pozwólmy, by mogło się to rozwinąć spokojnie, swoim tempem.

Mężczyźni powinni spojrzeć na ten temat także z innej perspektywy. To nie jest tak, że jak będziesz zajmować się dzieckiem, a twoja kobieta będzie pracować, to nie będziesz już mężczyzną. Po pierwsze, dużo zależy od uwarunkowań psychologicznych. Nie zawsze jest tak, że kobieta jest bardziej gotowa na opiekę nad dziećmi niż facet. Depresja poporodowa, połóg, zaburzenia hormonalne, miesiączki to tylko kilka z niewielu czynników mogących wpływać na nie zawsze pełną zdolność do pełnienia opieki nad dzieckiem.

Po drugie, pomijając już aspekty czysto psychologiczne, czasami bywa tak, że to kobieta ma lepiej płatną pracę i dla dobra rodziny rzeczywiście opłaca się to, żeby to jednak mężczyzna został w domu z dzieckiem. Jeszcze raz jednak powtórzę, że to nie powinno być dla żadnego mężczyzny jakkolwiek uwłaczające. Szukając zalet z męskiej perspektywy dodam z własnego doświadczenia, że wiele kobiet postrzega troskliwych, opiekujących się dzieckiem mężczyzn jako bardzo męskich (śmiech).

Dochodzi nam również karmienie piersią… Dlatego właśnie jest to temat rzeka i nie możemy patrzeć na każdy przypadek zero-jedynkowo. O tym wszystkim powinny zadecydować rozum i serce, do spółki. Obydwoje rodziców – w końcu kto, jak nie mama i tata, mają wiedzieć, co będzie najlepsza opcją w ich sytuacji.

KO: Wróćmy do Ciebie. Jakie są najczęstsze reakcje rodziców na Twoje ogłoszenie?

Damian: Dobre pytanie 🙂 Pozwól jednak, że rozwinę swoją wypowiedź nieco szerzej. Tak, zgadza się, jestem jednym z nielicznych mężczyzn w świecie niań, co tu dużo kryć, czuję to zresztą (śmiech). Szczerze mówiąc, po prawie 5 latach pracy w tym zawodzie, jest to dla mnie już sprawą naturalną, we mnie osobiście niewzbudzającą większych emocji. Na co dzień wręcz zapominam o tym, że wykonuję taki sfeminizowany zawód. Bardziej przypominają mi o tym klienci czy ludzie, którzy mnie obserwują w mediach czy na moich kanałach w mediach społecznościowych. Stykam się z różnymi reakcjami, pojawia się cały wachlarz emocji: od hejtu i nienawiści po uwielbienie i zachwyt. Przepraszam, właściwie odpowiedziałem na to pytanie całkowicie naokoło (śmiech).

Wracając do Twojego pytania, ostatnimi czasy reakcje rodziców są naprawdę pozytywne. Dostaję od nich duży kredyt zaufania, wierzą w moje kompetencje, zaangażowanie, doświadczenie. W to, że można na mnie polegać. Nie pozostaje mi w tej sytuacji nic innego, jak tylko w ramach wdzięczności pokazać, w pewnym sensie udowodnić, że się nie mylą.

Oczywiście istnieje też grupa rodziców, którzy podchodzą do mnie z dużą dozą niepewności. Zastanawiają się, czy na pewno dobrze robią, wybierając mnie na opiekuna do swojego dziecka. W tej grupie zdarzają się klienci, których z przymrużeniem oka moglibyśmy nazwać „klientami marnotrawnymi”. Kontaktują się ze mną, wydaje się, że wszystko dobrze się zapowiada, lecz z niewyjaśnionych przyczyn nie zatrudniają mnie. Zaczynają korzystać z usług innej niani, a po różnych incydentach wracają do mnie jak bumerang z zapytaniem, czy bym jednak do nich nie przyszedł. W takiej sytuacji nie myślę nad tym wtedy za długo, uśmiecham się, nie unoszę się w żadnym wypadku dumą, nie jestem opryskliwy. Staram się pomóc najlepiej, jak potrafię. Taka jest w końcu moja rola: zapewnić najlepszą opiekę dla danego dziecka.

Ostatnia grupa to tzw. hejterzy. Ludzie, którzy mnie obrażają, m.in. wyzywając od pedofili, chorych, podejrzanych typków. Są tacy, co piszą, że w życiu by nie zostawili swojego dziecka z facetem. Tak naprawdę, gdybym bardziej sięgnął pamięcią, przykładów hejtu znalazłbym całkiem sporo. Jest to straszne, ale nikt nie mówił, że będzie łatwo. Muszę nieraz takie przytyki przyjmować „na klatę”, nie wchodzić z takimi osobami w dyskusję i robić dalej swoje.

KO: Nawet sobie nie wyobrażam, jak się z tym czujesz.

DM: Niektórzy piszą, żebym wziął się za „normalną” pracę, nie wiedząc, że prawdopodobnie pracuję „normalniej” od wielu osób. Prowadzę legalną, zarejestrowaną działalność gospodarczą, pracuję nawet po kilkanaście godzin dziennie, gdy jest taka potrzeba. Mam przy tym kasę fiskalną i terminale płatnicze. Staram się po prostu jakoś przetrwać finansowo, mimo że mam naprawdę mało kolorową sytuację i żeby mieć „na chleb”, muszę się ostro nagimnastykować. Gdyby nie szansa zarabiania z dnia na dzień, nieraz nie miałbym co do garnka włożyć.

Mimo że ciężko się czyta takie hejterskie ataki, staram się być w tym wszystkim „twardy”. Jestem zdania, że to nie ich słowa definiują, kim jestem. Robię to ja sam, a za mną przemawia to, jak działam, co sobą reprezentuję. Skłamałbym jednak gdybym powiedział, że zupełnie mnie to nie rusza. Potrafi to gdzieś „siąść” na głowę. Miałem przez to nieraz momenty zwątpienia, smutku czy załamania. Może zabrzmi to zbyt górnolotnie, ale mimo wszystkich złych chwil, jestem dumny, że mogę być opiekunem dziecięcym. że mogę codziennie spędzać czas z darami jakimi są dzieci. Dzielić się ciepłem z tymi małymi serduszkami i być może zmieniać ten świat na lepszy, ukazując mężczyznę trochę w innym świetle.

KO: No tak, w końcu wśród niektórych rodziców panuje przekonanie, że kobiety są bardziej „naturalne” i opiekuńcze w roli niani. Czy musiałeś kiedyś przekonywać, że poradzisz sobie z usypianiem czy uspokajaniem malucha?

DM: Pół żartem, pół serio, ja po prostu posiadam w sobie całkiem duży pierwiastek kobiecy (śmiech), naturalność i opiekuńczość są po prostu we mnie, nie musiałem nigdy tego w sobie jakoś specjalnie odkrywać. Aczkolwiek, wracając do twojego pytania: tak, musiałem, bardzo często, szczególnie na początku, gdy dopiero zaczynałem zajmować się opieką nad dziećmi. Patrzenie na ręce, obce domy i presja, że ma być „ideolo” – nie była to dla mnie łatwa sytuacja, często wręcz deprymująca. Czułem się z tym źle, zarazem rozumiejąc obiekcje rodziców. Brałem pod uwagę taką opcję, że na początku swojej drogi, jako facet będę często testowany i obserwowany… i tak właśnie było. W miarę upływu czasu przechodziło to jednak, kroczek po kroczku, w coraz większe zaufanie względem mojej osoby. Stawiałem się na miejscu rodziców. Wyobrażałem sobie, z jakim stresem i niepewnością muszą się mierzyć. Serio ich rozumiałem. Wiesz jak to jest: punkt widzenia zależy od punktu siedzenia. Musimy pamiętać, że rodzice pod moją opiekę oddają to, co mają najcenniejsze: swoje dziecko. To nie jest zabawa, to jest poważna sprawa. To żywy, często bardzo mały, a niekiedy dopiero co urodzony, mały człowiek. Tu nie ma miejsca na błędy, dziecko ma być ze mną w 100 % bezpiecznie, zadbane i odpowiednio zaopiekowane. Podsumowując, wiele razy musiałem udowadniać, że poradzę sobie z usypianiem czy uspokajaniem dziecka. Na szczęście doszedłem do takiego etapu, że nic nie muszę nikomu udowadniać. Czyli chyba zdałem ten egzamin (śmiech)… choć czasami sam się na tym łapię, że próbuję od samego początku w relacji z nową rodziną pokazać, że nieprzypadkowo opiekuję się dziećmi i potrafię to dobrze robić.

KO: Masz już duże doświadczenie w tej pracy, prawda?

DM: Pod swoimi „skrzydłami” miałem już naprawdę sporą liczbę dzieci, a większość rodziców sama się do mnie zgłasza, czytają opinie, obserwują mnie w mediach społecznościowych lub trafiają do mnie z polecenia. Często to idzie „lawinowo”. Klienci są zadowoleni, polecają mnie następnym, ci kolejnym i w efekcie okazuje się że „obsługuję” czyjąś bliższą i dalszą rodzinę, przyjaciół i znajomych. Ja również nie siedzę z założonymi rękami i staram się być aktywny na „nianiowym” rynku pracy, wychodzić poza swoją strefę komfortu i sam szukać kolejnych klientów.

KO: W tym co mówisz słychać, że to nie jest dla Ciebie dorywcza praca. Jak intensywnie pracujesz?

DM: Może teraz niektórzy się zdziwią, ale są nawet takie dni, kiedy jestem w 2-3 różnych domach. Można wyobrazić sobie zatem, jak to wygląda. Szybko, w ciągu godziny, jadąc od jednej do drugiej rodziny, muszę się przestawić, „nabrać świeżości” i przygotować psychicznie na zmianę otoczenia. Choć uśmiech i poczucie humoru towarzyszy mi na co dzień, to czasami nie jest łatwo być uśmiechniętym, pełnym radości. Tak wygląda tego typu praca od „kuchni”. Swoje wszelkie problemy musisz zostawić za drzwiami. Ciekawostką jest, że teoretycznie taki tryb pracy powinien dawać mi mnóstwo pewności siebie, a ja jednak wciąż potrafię się zestresować. Mam w sobie dużo pokory i szacunku do pracy, którą wykonuję. Myślę, że jest to dobre podejście, dzięki czemu, po kilku latach pracy jako opiekun dziecięcy, wciąż potrafię czerpać z tej pracy radość i doceniać setki chwil z podopiecznymi, przy czym wciąż się uczyć, zdobywać nowe doświadczenie.

KO: No właśnie, porozmawiajmy o dzieciach. Jakie są ich reakcje?

DM: Myślę, że to zależy od wieku. Zacznę od tego, że w tej chwili często opiekuję się najmłodszymi, czyli niemowlętami. W takich sytuacjach ciężko mówić o różnych reakcjach. Gdy pojawiam się tak wcześnie w ich życiu, traktują mnie jak osobę z bliskiej rodziny. Wtedy to, jak w przyszłości dane dziecko będzie na mnie reagować, pozostaje już tylko w moich rękach. Na ile będę w stanie stworzyć wokół dziecka taką aurę, by czuło się w pełni bezpiecznie w mojej obecności. Ważne jest również odpowiednie nastawienie rodziców/rodzica. Dlatego dużym plusem jest sytuacja, kiedy relacja opiekun-rodzic potrafi wejść na „wyższy level”, poza przekonania i stereotypy. Dziecko doskonale wyczuwa, czy potrafimy darzyć się wzajemnie szacunkiem i sympatią. Opieka nad dziećmi to jest naprawdę specyficzna praca. Co do dzieci rocznych i starszych, to reakcje są bardzo różne, często skrajne, a przy tym na swój sposób powtarzalne. Pracuję na co dzień z przeróżnymi dziećmi. Od takich, które mają jeden dzień, po nastolatków, z chłopcami i dziewczynkami, nieraz również zdarzają się dzieci z różnymi problemami zdrowotnymi.

KO: Opowiedz!

DM: Zdarzyło mi się kiedyś, że niespełna trzylatka, wcześniej uprzedzona i przygotowana na moje przyjście przez rodziców, ledwo otworzyłem drzwi, momentalnie złapała mnie za rękę. Pełna pozytywnych emocji „porwała” mnie do swojego pokoju (śmiech), nie dając mi zamienić nawet słowa z rodzicami. Mocno się irytowała, gdy chcieliśmy ze sobą porozmawiać, a sytuacja była o tyle patowa, że widzieliśmy się pierwszy raz, więc wypadało czegoś się jednak o sobie dowiedzieć, czy przekazać sobie najważniejsze kwestie, nie? Uwierzcie mi, dziewczynce ciężko było zrozumieć, dlaczego mam w jej mniemaniu „ tracić czas” na rozmowy z jej rodzicami. Przecież ja miałem przyjść do niej, a nie do nich (śmiech). Czasami dzieje się odwrotnie. Pamiętam ośmioletniego chłopca, który, jak wszedłem do domu, schował się na balkonie i, zawstydzony, spędził tam chyba z pół godziny (śmiech). Po dwóch wizytach na balkonie i próbach przekonania go, że nie jestem taki straszny, a bywam, jak trzeba, nawet niepoważny (śmiech), zaproponowałem, żeby przyszedł jak już będzie gotowy. Powiedziałem, że pójdziemy na dobry początek na dwór, zagrać w piłkę nożną, czy w cokolwiek, co lubi. Jak się później okazało, nasze wyjście na dwór okazało się zbawienne. Pomogło mu się przede mną otworzyć, jak wracaliśmy do domu byliśmy już „ziomeczkami” (śmiech).

KO: Czy jest coś takiego w pracy opiekuna, co sprawia Ci trudność?

DM: Zarobki (śmiech). Zaśmiałem się, ale to taki bardziej śmiech przez łzy, ponieważ nie oszukujmy się, pieniądze są ważne, a praca opiekuna dziecięcego jest taką samą pracą jak ta, przykładowo, informatyka, blacharza czy dentysty. Tymczasem jest jeszcze bagatelizowana i umniejszana, zastanawiam się dlaczego? Przecież patrząc na „wagę” odpowiedzialności – co człowiek posiada cenniejszego, aniżeli własne dziecko? Warto sobie samemu poważnie odpowiedzieć na to pytanie. Na drugim miejscu jest zatrudnienie, co pośrednio wiąże się z zarobkami. A dokładniej jego brak. Nianie z reguły są zmuszone pracować na „czarno”. Rzadko ktoś oferuje dobrą umowę. A gdyby cokolwiek się przydarzyło? Tfu, tfu, oby nie! Ale gdyby jednak…? Oficjalnie niania mogłaby przecież powiedzieć, że ona w ogóle nie wie o co chodzi i właściwie nie zna tych Państwa a tym bardziej ich dziecka… Alternatywą pozostają agencje opiekunek. Jeśli jednak niania chciałaby, aby opieka nad dziećmi była jej jedynym lub głównym zajęciem, wtedy sprawa rozbija się o ilość pracy. Czy będzie jej wystarczająco dużo, by móc się utrzymać. Trzy lata temu poczułem się zmuszony założyć działalność gospodarczą. Chciałem być spokojnym o wszystkie składki, legalność opieki, tak bym nie musiał przy każdym nowym zleceniu drżeć o to, jak załatwić tę sprawę formalnie.

KO: Własna działalność gospodarcza generuje duże koszty, zwłaszcza przy niepewnych zleceniach. Opowiedzmy może o nich, bo niektórzy czytelnicy mogą nie mieć doświadczeń z tą formą zatrudnienia i wyobrażać sobie, że zatrzymujesz dla siebie całe wynagrodzenie.

DM: Tak, własna firma jakkolwiek mała by nie była, to są koszty. Składki zdrowotne, ubezpieczenie społeczne i chorobowe, podatek od wynagrodzenia [dopisek Karli: lekką ręką 15-20% tego, co płaci rodzic] i księgowość. Żeby nie było, są również plusy. Klienci otrzymują „gotowy produkt” mnie, moją usługę, moje doświadczenie. Zawsze mogą znaleźć moją firmę w internecie, sprawdzić wiarygodność. Widzą, kto będzie się opiekował ich córką/synem. Usługa jest wyceniona, dostają na nią paragon bądź fakturę i je opłacają, przy czym mogą to zrobić przelewem lub kartą.

KO: Tak, to na pewno duża wygoda i komfort. Chciałabym na zakończenie zadać Ci „duże” pytanie: jak myślisz, czy jest coś, co jako społeczeństwo możemy zrobić, żeby wspierać mężczyzn w wybieraniu zawodów związanych z pracą z małymi dziećmi?

DM: Szczerze mówiąc nigdy się nad tym nie zastanawiałem, to ciekawe pytanie… Powiedziałbym: kobitki, kochajcie nas z całych sił, tak po prostu, na co dzień, choćby nie wiem jak było ciężko. Szanujmy się i wspierajmy… Mówię serio, bo o roli taty, partnera, męża miałem okazję rozmawiać z wieloma mężczyznami w różnym wieku i bardzo często te rozmowy miały wspólny mianownik. Panowie podkreślali, że są niedowartościowani, że czują, że relacje damsko-męskie pogarszają się, są zaniedbywane, gdy pojawia się dziecko. To z kolei bardzo niekorzystnie wpływa na ich samoocenę i chęć angażowania się bardziej w cokolwiek związanego z dziećmi. Może się wydawać, że nie odpowiadam na pytanie, bo mówię o mężczyźnie w roli ojca, ale to ma znaczenie ogólne, wpływa na to, jak widzi się role mężczyzn również poza rodziną Poglądy na rolę ojca kształtują to, co mężczyźni i kobiety myślą ogólnie o mężczyznach zajmujących się dziećmi, w domu i w pracy. Sam zauważam, jak wielu mężczyzn zmieniło swój punkt widzenia odkąd jestem „nianią”. Stwierdzają, po tym, jak mnie poznają i porozmawiają ze mną, że gadają z normalnym gościem, a nie z jakimś nie do końca normalnym dziwakiem ze swoich wyobrażeń (śmiech). Często słyszę od nich: „Szok! Fajnie, oryginalnie sobie wymyśliłeś to, co robisz!” W takiej chwili myślę sobie, że to jest właśnie kwintesencja tego co robię i jak to może wpłynąć na postrzeganie roli mężczyzn w społeczeństwie.

KO: A z czym Ty chciałbyś zakończyć naszą rozmowę?

DM: Kobiety zachodzą w ciążę, rodzą, karmią piersią, co jest naturalnym i przepięknym procesem. Ale mężczyźni mogą być idealnym ich uzupełnieniem, ogromnym wsparciem, a czasami wręcz grać pierwsze skrzypce w tematach związanych z opieką i wychowaniem.

Oczywiście mężczyzna musi to czuć, podobnie jak kobieta, nic na siłę. Codzienna praca z dziećmi wymaga dużo cierpliwości i opanowania, ale zyskać na tym mogą tak naprawdę wszyscy. Korzysta dziecko, któremu zapewniamy zróżnicowanie doświadczenia, wzorce ról, a przez to być może trochę inne spojrzenie na świat, zabawy, czy nawet zwykłe przytulenie – że tu płeć nie jest taka ważna, że liczą się zaangażowanie i chęci. Korzystają nasze relacje damsko-męskie, gdzie mężczyźni i kobiety, dzięki podobnym doświadczeniom z dziećmi, są w stanie bardziej zrozumieć troski, zmartwienia, problemy czy czasami po prostu zmęczenie fizyczne i psychiczne. No i w końcu, nie zapominajmy o zyskach społecznych: zyskujemy lepsze relacje międzyludzkie. A pod względem zawodowym otwarcie zarówno kobietom jak i mężczyznom nowej furtki do działania.

KO: Dziękuję Ci bardzo!

Damian Maciejewski od lat pracuje jako opiekun dzieci w różnym wieku. Prywatnie jest tatą trójki. O swoim życiu i pracy opowiada na YouTube i na Instagramie.

Jesteś na urlopie macierzyńskim? Zastanawiasz się, co dalej? Zamów książkę Karli Orban:

Jak przygotować się na trudne emocje po porodzie?

Jak przygotować się na trudne emocje po porodzie?

 

Na to, jak będziesz się czuła po porodzie składa się wiele czynników, m.in. przebieg ciąży i porodu, temperament, jakość relacji z innymi, potrzeby i przekonania oraz Twoja kondycja fizyczna i psychiczna. Nie da się przewidzieć, co tak naprawdę będzie się z Tobą działo. Jedno jest pewne: będziesz się czuła inaczej, ponieważ znajdziesz się w zupełnie nowej sytuacji. Zła wiadomość jest taka, że nie da się tego uniknąć, ani tego wyłączyć. Dobra, że możesz zadbać o kilka rzeczy przed porodem! Możesz przygotować się na te zmiany, by skuteczniej radzić sobie z trudnymi emocjami, zmęczeniem i huśtawką hormonalną.

Co możesz zatem zrobić? Oto Twoja emocjonalna wyprawka w pięciu krokach.

Po pierwsze: TY

Możesz przeczytać tony podręczników na temat tego, jak sobie radzić z trudnymi emocjami, jak zadbać o siebie, jak organizować czas i szukać wsparcia. Jednak wiedza wyniesiona z kursów i książek nie zda się na nic, jeśli jej nie wykorzystasz w działaniu i nie dostosujesz do siebie i swojej rodziny.

Spójrz na to, czego się nauczyłaś i szczerze sobie odpowiedz, co z tego możesz wziąć dla siebie, co zmodyfikować, by u Ciebie zadziałało. Uczciwie odrzuć to, co się na pewno nie przyda. 

Zapytaj siebie: czego chcę ja? czego potrzebuję? w co wierzę? JA, nie moi rodzice, nie mój partner_ka, nie inne kobiety, z którymi się spotykam. Poszukaj w sobie odpowiedzi na pytania: co lubię? co mnie złości? co mi służy, co szkodzi? z czego nie chcę rezygnować? co mogę odpuścić? Zanotuj te wszystkie rzeczy. 

 

Po drugie: TWOJE PRZEKONANIA

To, w jaki sposób myślisz o sobie w nowej roli, bardzo rzutuje na to, jak będziesz się czuła po porodzie, gdy jako mama noworodka wrócisz do domu i zaczniesz układać sobie życie i organizować się w rodzinie. Jak będą wyglądały Twoje relacje z partnerem_ką, z otoczeniem, ze sobą samą, z dzieckiem – na to wszystko wpływ mają przekonania, które leżą u podstaw Twojej wizji macierzyństwa. Często są to przekonania przechodzące z pokolenia na pokolenie, krążące w społeczeństwie od lat, wzmacniane przez media, kulturę, wychowanie. Nie muszę dodawać, że wiele z nich to szkodliwe stereotypy, które będą Cię ograniczać.

Gdy słyszysz słowo „matka”, co widzisz? Czego oczekujesz od tej nowej sytuacji, jaką masz wizję podziału ról w opiece nad dzieckiem. Jak wygląda dzień matki? Czy jest tam miejsce dla Ciebie zmęczonej, proszącej o pomoc, odpoczywającej? Co Cię niepokoi, gdy myślisz o sobie w roli mamy? Co zastanawia? Na co się cieszysz?

Jeszcze zanim dziecko przyjdzie na świat, warto przyjrzeć się tym przekonaniom, wyłapać te niewspierające.  

Przyjrzyj się tym stwierdzeniom:

– Matka to główny opiekun dziecka, najlepiej sobie z nim radzi, bo przecież ma ten instynkt macierzyński i naturalne predyspozycje, żeby zajmować się dzieckiem.

– Matka nie może się skarżyć, nie może być samolubna. W pierwszej kolejności zawsze ma zadbać o dziecko, to jej odpowiedzialność. Tyle kobiet przed nią rodziło i dawało radę, więc i ona sobie poradzi.

– Matka może odpocząć, ale dopiero, jak zrobi wszystko, co ma do zrobienia: obiad, pranie, sprzątanie. To normalne, że jest zmęczona, wszystkie matki są zmęczone, tak musi być, ale to nie jest powód do zaniedbywania siebie i obowiązków domowych.

– Wszystko się da ogarnąć, to kwestia organizacji.

– Po ciąży muszę wrócić do formy, nie mogę się zapuścić. 

Nie są to przekonania, które pomogą Ci w nowej roli. Jeśli podobne myśli pojawiają się w Twojej głowie, zastanów się, czy to są Twoje myśli? Kto powiedział, że ma być właśnie tak, a nie inaczej? Czy to naprawdę jest to, w co wierzysz? Co się stanie, jeśli będziesz postępować inaczej?

 

Po trzecie: REGENERACJA

Krążącym w naszym społeczeństwie przekonaniem jest to, że bez pracy nie ma kołaczy. A ja mam dla Ciebie inne: bez regeneracji nie ma pracy! Jeśli nie zadbasz o swój wypoczynek, o czas na regenerację, nie będziesz miała chęci i sił, by zajmować się dzieckiem.

I znowu, zastanów się: kto zadecydował, że masz robić wszystko sama, wstawać w nocy z uśmiechem, z entuzjazmem spacerować po parku, z pieśnią na ustach bujać dziecko trzecią godzinę na rękach, słuchając cierpliwie jego płaczu? Tak ma być, bo tak było zawsze? Babcia, mama i ciotki dały radę, nie narzekały, więc i ty zaciśniesz zęby i pokażesz wszystkim, że dajesz radę? Pal licho Twoje przeżycia i indywidualny próg cierpienia, Twoje zmęczenie, Twoja wrażliwość na bodźce…

Otóż nie! Nie. Po stokroć nie! To nie jest wspierająca strategia. Proś o wsparcie, szukaj pomocy, ulgi, oddechu. Masz prawo chcieć czuć się dobrze i nie godzić się na cierpienie w samotności. Okres ciąży to dobry moment, żeby zastanowić się nad rozwiązaniami, które tę regenerację Ci zapewnią. 

Czy to będzie partner_ka, który pójdzie z dzieckiem na spacer, czy przyjaciółka, która wpadnie na chwilę, żebyś mogła wyjść i przewietrzyć głowę, podczas, gdy ona pokręci się z dzieckiem? A może osoba, która wysprząta mieszkanie raz na jakiś czas? Może zamrozisz kilka obiadów jeszcze przed porodem, żeby ratować się nimi w najtrudniejszych chwilach po przyjściu dziecka na świat? 

Przemyśl, co możesz odpuścić, żeby dać sobie czas na regenerację – czy to będzie właśnie gotowanie lub sprzątanie? Czy chcesz na razie wykreślić z harmonogramu wizyty osób, które chcą poznać nowego członka rodziny? A może właśnie te wizyty są czymś, czego bardzo potrzebujesz, bo brakuje Ci kontaktów z ludźmi? Znajdź swoje sposoby na ładowanie baterii.

Za tydzień opowiem Ci o dwóch pozostałych strategiach na oswojenie trudnych emocji po porodzie: budowaniu sieci wsparcia i przyjaźni ze sobą samą. Do napisania! 

 

Artykuł powstał na podstawie rozmowy Magdaleny Komsty z Joanną Frejus, ekspertką IV edycji Parentflixa

Mgr Joanna Frejus jest psychololożką i psychoterapetką w trakcie szkolenia poznawczo-behawioralnego. Tworzy profil o zdrowiu psychicznym w macierzyństwie @omatkodepresja, nagrywa podcast Radio Czułość, prowadzi Fundację Czułość. Wspiera kobiety w powrocie do równowagi, w budowaniu poczucia bezpieczeństwa i odporności psychicznej. Pomaga w nauce uważności, akceptacji i czułości, szczególnie tej dla siebie.

 

Roszczeniowa baba czy uważny rodzic?

Roszczeniowa baba czy uważny rodzic?

Dzisiaj „mówi” do Was Karla Orban. Artykuł na podstawie rozmowy z 16.05.2022 r. Opieka nad maluchem a zaufanie „sponsorowanej” przez książkę „Żłobek, babcia, niania czy ja sama?”.

Wybierz stronę dziecka

Jeśli musimy określić, wobec kogo mamy być lojalni, to najlepiej być lojalnym wobec swojego dziecka. Warto wierzyć dzieciom. O wiele lepiej pomylić się dwa razy na korzyść dziecka i nawet uwierzyć w to, że zostało przez kogoś uderzone, kiedy nie zostało, niż żeby doszło do sytuacji, w której dziecko mówi rodzicowi o tym, co jest dla niego trudne i słyszy: „Nie, to na pewno tak nie było”.

 

Budowanie zaufania

Rodzice zastanawiają się, jak zadbać o bezpieczeństwo swoich dzieci, co zrobić, żeby mówiły np. o jakimś podejrzanym gościu, który próbuje coś z nimi robić. Jednak zaufanie, jakie dziecko ma do nas, zaczyna się od tego, jak podchodzimy do sygnałów wysyłanych przez dziecko już teraz. Jeśli dziecko wie, że mama lub tata pójdzie i zajmie się problemem, to będzie miało większą otwartość do mówienia, gdyby podejrzany gościu rzeczywiście się kiedyś pojawił. 

 

Co nas paraliżuje?

Łatwo powiedzieć…

W wielu miejscach, które funkcjonują jako instytucje, kompletnie zamrażamy swoje prawa. Tak jak kiedyś w szkole, gdzie lepiej było nie mówić, co się myśli, żeby nie dostać za to po uszach. Kiedy wchodzimy do żłobka, przedszkola, szkoły czy placówki medycznej, odczuwamy lęk o to, czy możemy w ogóle jakoś reagować. I z jednej strony wiemy, że jesteśmy rzecznikiem swojego dziecka, a z drugiej paraliżuje nas strach.

Roszczeniowy rodzic?

Miejmy odwagę pytać. Rodzice boją się, że zostaną ocenieni jako roszczeniowi, nadwrażliwi albo tacy, którzy za bardzo się przejmują. Niekoniecznie tak musi być – nawet jeśli w innym miejscu zostaliśmy tak odebrani. Zresztą nawet gdybyśmy mieli zmierzyć się z reakcją: „Ale jest pani roszczeniowa!”, zróbmy to i bądźmy po stronie swojego dziecka. Pokażmy mu swoją lojalność, znosząc chwilowy brak komfortu. Dajmy sobie siłę i prawo do tego, żeby mówić rzeczy trudne w imieniu swojego dziecka, bo ono ogromnie potrzebuje zobaczyć, jak to robimy. 

Dorośli sobie poradzą. Jeśli będziemy tymi roszczeniowymi rodzicami, to będziemy. Ten ktoś po drugiej stronie (nauczycielka, opiekunka, pielęgniarka) pójdzie do domu, zwierzy się mężowi, powie, że „ta baba wymyśla”. Trudno. Jakoś da sobie z tym radę, bo jest dorosła. Tymczasem jeśli wasze dziecko rzeczywiście jest traktowane w bardzo przemocowy sposób, to nie da sobie rady. I dlatego my, rodzice musimy być lojalni dziecku. Mimo wszystko.

 

Prawdziwy ekspert

Jednocześnie nie warto siedzieć cicho z myślą, że „jak coś będzie źle, to mi powiedzą”. Pamiętaj, że pracownicy placówki jeszcze nie znają Twojego dziecka. Dopiero się go uczą. Pytania rodziców, uwagi, komentarze, pomysły czy doświadczenia naprawdę pomagają! Pamiętajmy, że ktoś, kto pracuje w żłobku od 20 lat, może być ekspertem od opiekowania się dziećmi w żłobku, ale to TY, mamo/tato, jesteś ekspertką/em od swojego dziecka. Bo TY je znasz od urodzenia.

 

Zmieniajmy świat na lepsze

Fajnie być pierwszym pokoleniem, które zaczyna słuchać swoich dzieci, ufać swoim dzieciom, wierzyć w nie, stać po ich stronie, walczyć o nie. Osoby urodzone w latach 70., 80. często nie miały dorosłych, którzy za nimi stali. Nauczyciel miał zawsze rację. Pani trzeba było słuchać. 

Fajnie być zmianą, którą chcemy widzieć w świecie, choć jednocześnie można się z tym czuć niekomfortowo. Nikt nie lubi być oceniony jako roszczeniowy. Zwłaszcza jeśli paraliżuje go strach i czuje napięcie, kiedy jest w tych instytucjach i ożywają w nim schematy utrwalane przez wiele lat w żłobku, w przedszkolu, w szkole, w szpitalach, w przychodniach.

Mimo wszystko dobrze jest ufać sobie i słuchać siebie. Dobrze jest słuchać dziecka i ufać dziecku.

Jesteś na urlopie macierzyńskim? Zastanawiasz się, co dalej? Zamów książkę Karli Orban: