Czy żłobek jest potrzebny do rozwoju?
„Gdyby chodziła do żłobka, to umiałaby się dzielić”. „Franio poszedł do żłobka i od razu się rozgadał”. „Lepiej dać do żłobka, bo potem sobie nie poradzi w przedszkolu”. Czy to prawda? Czy żłobek rzeczywiście jest potrzebny do prawidłowego rozwoju? Czy rezygnując ze żłobka, krzywdzisz dziecko?
Karla Orban w książce „Żłobek, babcia, niania czy ja sama?” pisze, jak jest naprawdę. Artykuł powstał na podstawie rozdziału poświęconego temu zagadnieniu.
Ćwiczenie czyni mistrza
Najlepszym sposobem na nabywanie przez dziecko nowych umiejętności jest oczywiście praktyka. Jeśli w żłobku więcej rysuje – będzie lepiej rysowało. Jeśli dziecko tylko w żłobku może wycinać, bo w domu nożyczki pozostają poza jego zasięgiem, to rzeczywiście dzięki żłobkowi nauczy się ciąć papier.
Jeśli chodzi o umiejętności społeczne, początkowo najlepiej będą się one rozwijać w kontakcie… z dorosłymi. Istnieją spore szanse, że uważna mama czy ciocia zareaguje na wypowiedź malucha z większym zainteresowaniem, entuzjazmem i zrozumieniem niż żłobkowy kolega, który akurat skupia się na poruszaniu łyżką zabawkowej koparki.
Na kolejnym etapie takie rówieśnicze interakcje będą oczywiście bardzo ważne. Nie da się nauczyć funkcjonowania w grupie inaczej niż metodą prób i błędów. Nie jest jednak powiedziane, że poza żłobkiem jest to niemożliwe.
Temperament a rozwój
Czy to, że Helenka lepiej wspina się po drabince niż Julka wynika z tego, że ta druga nie poszła do żłobka? Cóż, jest całkiem prawdopodobne, że Helenkę „nosiło” już gdy była niemowlakiem, podczas gdy Julka wolała wtedy spokojne leżenie. Dzieci, które z natury są aktywne, szybciej opanowują ruchowe umiejętności, takie jak chodzenie, wspinaczka czy jazda na rowerku biegowym. Forma opieki będzie tu miała mniejsze znaczenie.
To samo może dotyczyć choćby chęci zbliżania się do nieznanych osób. Na pewno zauważyłaś osoby, którym przychodzi to łatwiej niż innym – to cecha wrodzona, a to oznacza, że można ją zaobserwować także u dzieci. Im częściej ktoś zagaduje do nieznajomych z piaskownicy, tym szybciej rozwija umiejętności społeczne. Znowu – żłobek niewiele tu zmieni.
Czego się teraz nauczyć?
Lew S. Wygotski – psycholog i badacz rozwoju dzieci – uważał, że dziecko najlepiej uczy się wtedy, kiedy dany proces rozwojowy właśnie dojrzewa. Innymi słowy: dziecko czuje, że opanowanie danej umiejętności jest możliwe i chętnie naśladuje dorosłego lub rówieśnika, chcąc tego dokonać. Przykładowo maluch świetnie je rączkami, ale zaczyna czuć, że posługiwanie się łyżeczką może być całkiem spoko. Coraz chętniej sięga wtedy po łyżeczkę (którą do tej pory gardził) i zawzięcie ćwiczy. Jeśli zmotywowany dorosły będzie starał się w tym czasie nauczyć to samo dziecko układania 2-elementowych puzzli, według teorii Wygotskiego – nic mu z tego nie wyjdzie. Na topie jest łyżeczka i koniec. [1]
Dlatego nie można założyć, że praktykowanie danej aktywności w placówce automatycznie sprawi, że żłobkowicz ją opanuje. Jeśli nie przyszedł na nią czas – nic z tego.
Lepszy rozwój intelektualny?
Na przełomie XX i XXI wieku w Stanach Zjednoczonych przeprowadzono trwające 16 lat badanie na dużej grupie dzieci (i nastolatków, bo przez te 16 lat „maluchy” zdążyły urosnąć). Okazało się, że dzieci, którymi opiekowały się inne osoby niż rodzice, miały lepsze wyniki w testach mierzących rozwój intelektualny i zdolności językowe przez pierwsze 4,5 roku życia (czyli wcale nie tak długo, prawda?). Działo się tak pod warunkiem, że jakość wspomnianej opieki była wysoka (za kryteria uznano: wielkość grupy, liczbę dzieci przypadającą na jednego opiekuna i wykształcenie dorosłego). W świetle badania, aby dziecko mogło czerpać korzyści z opieki instytucjonalnej, opiekunowie powinni wchodzić z nim w interakcje, być wrażliwi na jego potrzeby i wzmacniać dziecko. [2]
Jak to odnieść do żłobka? Dobry żłobek rzeczywiście może pozytywnie wpłynąć na rozwój intelektualny i językowy Twojego malucha w pierwszych latach życia. Jeśli jednak liczysz, że zwiększy to szanse, że Twój syn czy córka wygra w liceum olimpiadę polonistyczną – muszę Cię zmartwić. Zanim maluch trafi do podstawówki, wszystko się wyrówna.
Czy zatem żłobek jest bezużyteczny? Oczywiście, że nie! Żłobek wciąż może być najlepszym rozwiązaniem dla niejednej rodziny. Poprzez ten artykuł chciałam tylko podkreślić, że nie krzywdzisz dziecka, wybierając inną formę opieki. Jeśli czułaś presję w tym obszarze, mam nadzieję, że udało mi się ją z Ciebie zdjąć.
Więcej na temat zalet i wad żłobka (a także innych form opieki!) przeczytasz w książce Karli Orban „Żłobek, babcia, niania czy ja sama?”.
[showhide type=”links” more_text=”Kliknij tu, żeby rozwinąć bibliografię” less_text=”Ukryj bibliografię”]
1: Vandell D.L. i in. (2010), Do effects of early child care extend to age 15 years? Results from the NICHD Study of Early Child Care and Youth Development, „Child Development”, t. 81, z. 3, s. 737–756, DOI: 10.1111/j.1467-8624.2010.01431.x.
2: Skiba J. (2014), Myśl Lwa S. Wygotskiego we współczesnej edukacji małego dziecka, [w:] K. Denek, A. Kamińska, P. Oleśniewicz (red.), Edukacja Jutra. Od tradycji do nowoczesności. Aksjologia w edukacji jutra, Oficyna Wydawnicza „Humanitas”, Sosnowiec, s. 307–315.
[/showhide]
„Pani Od Snu”. Psycholożka, terapeutka poznawczo-behawioralna bezsenności (CBT-I), pedagożka, promotorka karmienia piersią i doula. Mówczyni i trenerka (pracowała jako ekspertka od snu m.in. z Google, ING, GlobalLogic, Agorą i Treflem), prelegentka TEDx. Certyfikowana specjalistka medycyny stylu życia – IBLM Diplomate – pierwsza w Polsce psycholożka z tym tytułem. Wspiera dorosłych i dzieci doświadczające problemów ze snem.
Więcej o Magdalenie TUTAJ.