Napoje roślinne w diecie niemowląt i małych dzieci są świetnym urozmaiceniem jadłospisu i mogą zastępować mleko na diecie wegańskiej lub eliminującej białka mleka krowiego. Do ukończenia 1 roku życia postaraj się jednak wybierać dla dziecka te produkty, które nie są wzbogacane w wapń oraz nie zastępuj nimi mleka kobiecego lub modyfikowanego. Po roku możesz, a nawet zalecam proponować je w wersji z wapniem. Praktycznie wszystkie rodzaje napojów roślinnych (sojowe, owsiane, migdałowe itp.) będą dla Twojego dziecka bezpiecznym wyborem. Wyjątek stanowi napój ryżowy. Nie jest on zalecany i do ukończenia 5 roku życia dziecka nie powinien pojawiać się w jego diecie i to w żadnej formie – zarówno do picia jak i w postaci dodatku do potraw. Dlaczego?

Winowajcą jest pierwiastek – arsen.

Arsen występuje naturalnie w wodach gruntowych, powietrzu oraz glebie i z tego miejsca przedostaje się do różnych roślin, m.in. zbóż. W przyrodzie występuje w dwóch formach – organicznej oraz nieorganicznej. Wiadome jest, że ta druga forma pierwiastka jest dla człowieka bardziej toksyczna. Został on nawet zakwalifikowany jako czynnik rakotwórczy przez Międzynarodową Agencję Badań nad Rakiem. Arsen obecny w diecie człowieka przez dłuższy czas, w ilościach nadmiarowych może powodować zwiększenie ryzyka wystąpienia różnych nowotworów, w tym skóry, pęcherza, płuc, nerek, wątroby i prostaty. Żywność i woda są głównymi drogami narażenia na arsen, dlatego szkodliwe działanie dotyczy głównie mieszkańców Chin, czy Bangladeszu, gdzie poziom arsenu w wodzie pitnej jest bardzo wysoki. 

Uwaga, najbardziej narażoną na szkodliwe działanie arsenu grupą ludności są niemowlęta!

W 2014 roku EFSA opublikowała analizę narażenia na spożycie arsenu przez Europejczyków. Ustalono, że ekspozycja na 0,3-8,0 mcg arsenu/kg masy ciała na dobę może zwiększać ryzyko zachorowania na raka płuc lub skóry o 1% (1 na 100 osób). Najlepiej więc, aby dawka arsenu, na którą jesteśmy narażeni była mniejsza od dolnej granicy przedziału. Badanie wykazało, że dorośli są narażeni średnio na 0,09-0,38 mcg arsenu/kg m.c. na dobę, a dzieci na 0,2-1,37 mcg arsenu/kg m.c./dobę.

Ponadto trzeba przyznać, że w diecie niemowląt dość często występują przetwory wyprodukowane z ryżu (np. kleik, kaszki czy wafelki ryżowe). Nierzadko też zapomina się o urozmaiceniu diety i proponuje te produkty dziecku codziennie. Mając na uwadze, że niemowlęta mają dużo mniejszą masę ciała niż osoby dorosłe, można stwierdzić, że ryzyko w tej grupie jest po prostu większe. 

Ryż i przetwory, które z niego powstają są produktami najbardziej zanieczyszczonymi arsenem. Przyczyną tego jest fakt, że ryż akumuluje około 10 razy więcej arsenu niż inne zboża. Zawartość formy nieorganicznej w surowym ryżu może wynosić od 0,1 do 0,4 mg/kg suchej masy. Oczywiście ilość arsenu w produktach może być różna, a zależy ona od odmiany, miejsca uprawy czy metody obróbki. Warto wspomnieć, że kumulacja arsenu dotyczy zarówno upraw konwencjonalnych jak i organicznych – zatem w produktach ekologicznych także będzie on występował. 

Czy to oznacza, że musisz wyeliminować całkowicie ryż i przetwory z diety dziecka?

Odpowiedź brzmi – nie. 

Oczywiście, nie jest zalecane opieranie diety niemowlaka wyłącznie na ryżu i jego przetworach, niemniej jednak jego okazjonalna propozycja, raz na jakiś czas, np. zwyczajnie, jako dodatek do obiadu nie powinna budzić Twojego niepokoju.

Napój ryżowy jest produkowany z ryżu brązowego, który kumuluje największe ilości tego pierwiastka. Z tego właśnie powodu ten zamiennik mleka nie jest dobrym wyborem dla niemowląt. Samego ryżu, jak już wyżej wspomniałam nie trzeba wykluczać z diety, pamiętaj jednak o 4 ważnych zasadach:

1. Ryż i jego przetwory (płatki, kleiki, kaszki, wafle ryżowe) mogą występować w diecie dziecka jednak nie powinny być jej stałym elementem. Zwróć uwagę na to ile tego typu produktów podajesz dziecku i jak często.
2. Zadbaj o różnorodność i urozmaicaj dietę. Proponuj dziecku ryż na przemian z innymi zbożami np. kaszą gryczaną czy jaglaną. To samo dotyczy płatków i przetworów – zamiast nich możesz podawać płatki owsiane lub kukurydziane.
3. Zwróć uwagę na obróbkę termiczną ryżu – jego płukanie i gotowanie w dużej ilości wody (zalecana proporcja to 6:1) efektywnie obniża zawartość arsenu.
4. Do 5 roku życia dziecka nie podawaj do picia napoju ryżowego. Nie wykorzystuj go również w formie dodatku np. do placuszków lub naleśników.

Źródła:

1. https://efsa.onlinelibrary.wiley.com/doi/epdf/10.2903/j.efsa.2014.3597 
2. https://link.springer.com/article/10.1007/s11356-019-07552-2
3. https://www.espghan.org/knowledge-center/publications/Nutrition/2015_Arsenic_in_Rice

Chcesz wiedzieć, w jaki sposób dieta dziecka wpływa na to, jak wyglądają Wasze noce? Sprawdź szkolenie „Żywienie dziecka a sen".