Twoja rodzina jest wielokulturowa? Mieszkasz za granicą, gdzie drugi język otacza Was na każdym kroku? Może po prostu chcesz, żeby Twoje dziecko wychowywało się w „towarzystwie” dwóch języków? Interesuje Cię temat dwujęzyczności? Ten artykuł jest dla Ciebie! 

WYBIERZ LUB STWÓRZ WŁASNĄ STRATEGIĘ

Przeczytałaś_eś gdzieś, że na dwujęzyczność jest tylko jedna recepta. Może koleżanka Ci ją podpowiedziała, może widziałaś, że któraś ze strategii świetnie sprawdza się u dziewczyny prowadzącej bloga o dwujęzyczności. Istnienie jednej, najwłaściwszej drogi do osiągnięcia dwujęzyczności, to mit.

Strategii na wprowadzenie dwujęzyczności jest wiele, a to, która (i czy któraś w ogóle) sprawdzi się u Ciebie, zależy od wielu czynników. Często słyszy się, że tą najbardziej skuteczną jest OPOL (one parent, one language), ale to zbytnie uproszczenie. Czy będzie dla Was dobrym wyborem, czy nie, zależy m.in. od tego, jakie są Wasze cele, możliwości, zasoby i upodobania. Często mówienie do dziecka wyłącznie w jednym języku, we wszystkich okolicznościach okazuje się dla rodziców sporym obciążeniem. Strategie wprowadzania dwujęzyczności nie są od tego, żeby komukolwiek utrudniać życie. Wręcz przeciwnie – jeśli czujesz, że któraś ze strategii jest dla Was obciążająca, po prostu zmień ją na inną lub stwórz własną! Pamiętaj, że korzystanie ze strategii nie jest obowiązkowe, bez żadnej konkretnej również można osiągnąć dwujęzyczne cele. Strategie są dla rodzin, nie odwrotnie. Testuj, miksuj, twórz własne rozwiązania. Dopasuj metody do potrzeb Twojej rodziny i Waszej aktualnej sytuacji. 

NA DWUJĘZYCZNOŚĆ NIGDY NIE JEST ZA PÓŹNO

Wszyscy Ci mówią, że okno na sukces w dwujęzyczności zamyka się, gdy dziecko osiąga pewien wiek. Zatem, jeśli masz czteroletnią córkę i teraz wpadłaś na pomysł, żeby spróbować z tematem, to szkoda Twoich wysiłków. To nieprawda, że wszystko stracone!

W dwujęzyczności na nic nigdy nie jest “za wcześnie” czy “za późno”. Dziecko, które poznaje język od urodzenia, owszem, może szybciej i nieco łatwiej go przyswoi, niż nastolatek. Jednak zarówno starsze dzieci, jak i dorośli mogą przyswoić więcej niż jeden język na poziomie rodzimych użytkowników. To zależy od wielu indywidualnych predyspozycji i być może będzie wymagało nieco więcej czasu i wysiłku, ale nie można z góry założyć, że to się nie uda!

DOBRA ZNAJOMOŚĆ JĘZYKA CZASEM NIE WYSTARCZA

Posługujesz się językiem bez barier, używasz go w pracy, w rozmowach ze znajomymi z całego świata. Masz też certyfikat językowy, który to potwierdza. Wiesz, jak ważna jest znajomość drugiego języka i po prostu decydujesz, że od dziś będziesz do dziecka mówić tylko w tym języku. To może nie wystarczyć. 

Myśląc o dwujęzyczności zamierzonej, zastanów się, czy dany język faktycznie może stać się językiem komunikacji między Tobą a dzieckiem. Do przekazania dziecku języka, będziesz potrzebować takich słów jak: pieluszka, kuku, bujaczek, śliniaczek… Już wiesz, do czego zmierzam? Komunikacja z dzieckiem nie jest tym samym, co ta między dorosłymi czy w warunkach zawodowych. Pomyśl, czy używanie “dziecięcej mowy” i wyrażanie uczuć w życiu codziennym w danym języku jest dla Ciebie komfortowe i możliwe. Może zdarzyć się też tak, że po prostu nie poczujesz danego języka w budowaniu relacji z własnym dzieckiem. I to jest ok! Jeśli nie czujesz się swobodnie i dobrze używając wybranego języka do komunikacji z dzieckiem, nadal możesz zadbać o dwujęzyczność swojej pociechy. W takiej sytuacji dobrym rozwiązaniem jest zapewnienie dziecku kontaktu z native speaker’em danego języka, czy kimś, komu komunikacja z dzieckiem w danym języku przychodzi łatwiej niż Tobie. Jeśli zależy Ci na aktywnym uczestniczeniu w przekazywaniu drugiego języka dziecku, przełączaj się na niego od czasu do czasu, np. w zabawie i ucz się nowych zwrotów razem z dzieckiem.

ELASTYCZNOŚĆ MILE WIDZIANA

Masz już plan, jak chcesz działać. Obiecujesz sobie, że będziesz konsekwentna i nie dasz się zniechęcić. Nie tędy droga! Plan, nawet najbardziej dopracowany, może przegrać z rzeczywistością i indywidualnymi potrzebami czy możliwościami. Elastyczność i uważność są mile widziane, jak zawsze w relacjach z dziećmi.

Może zmienia się sytuacja rodzinna? Może w życiu malucha pojawia się nowa, bardzo ważna osoba, która mówi w jeszcze innym języku? A może zmienia się otoczenie, np. przeprowadzacie się z Niemiec do Polski? Może wybrane przez Ciebie strategie generują napięcie, zbyt dużo presji czy frustrację?

A może widzisz po prostu, że ten idealny plan nie jest dla Twojej rodziny skuteczny i trzeba go dostosować. Zamiast kurczowo się go trzymać, eksperymentuj z nowymi pomysłami, reaguj na zmiany, podążaj za dzieckiem. Bez presji i nie oczekując efektów w kilka dni.  

A CO, JEŚLI WSZYSTKO IDZIE NIE TAK?

Zrobiłaś wszystko, dosłownie wszystko! I nic. Chyba się do tego nie nadajesz. Dziecko się buntuje, nie chce, ucieka, Tobie rośnie ciśnienie, ale zależy Ci, więc próbujesz dalej. Myślisz, że na pewno robisz coś nie tak, że to Twoja wina. Innym się udaje. Czemu Wam nie?

Zamiast się obwiniać, dokładać sobie stresu, zatrzymaj się na chwilę. Nie nazywaj sytuacji porażką, tylko zobacz, jakie wnioski możesz z niej wyciągnąć. Bunt dziecka, jego niechęć, brak reakcji na Twoje próby to sygnały, że coś trzeba zmienić. Możesz zadać sobie te pytania: 

• Czy wzięłaś pod uwagę zasoby i możliwości Twoje i dziecka?
• Czy plan uwzględnia to, jak spędzacie dzień?
• Czy nie wywierasz presji na maluchu?
• Czy nie spotyka się z krytyką z Twojej strony, poprawianiem, komunikatami w stylu: „Nie odpowiem/nie dam/nie zrobię, póki nie powiesz tego w TYM języku”?
• Czy nie udajesz, że nie rozumiesz dziecka, gdy odpowiada Ci nie w tym języku, w którym oczekujesz?
• Czy używacie języka do komunikacji – w zabawie, przy stole, na placu zabaw, w łazience?
• Jak jest z Tobą, Twoją aktywnością i nastawieniem do przekazywania dziecku języka?
• Czy nie działasz pod wpływem oczekiwań innych osób czy “mody” na dwujęzyczność?

Wyciągnij lekcję z obserwacji i działaj dalej! Wybieraj świadomie i bądź wrażliwa na emocje swoje i dziecka, żeby żadne z Was nie zraziło się do języka, a dwujęzyczność nie stała się przykrym obowiązkiem. Relacja z dzieckiem jest zawsze ważniejsza niż jakiekolwiek dwujęzyczne cele.

Wpis powstał na podstawie rozmowy Magdaleny Komsty z Anną Demirel, psycholożką międzykulturową, asystentką dzieci wielokulturowych, ekspertką IV edycji Parentflixa, czyli platformy edukacyjnej dla rodziców, w której Anna prowadzi ścieżkę o dwujęzyczności. Sama też wychowuje dzieci w rodzinie dwujęzycznej, polsko-tureckiej

Ścieżka wiedzowa Ani jest dla wszystkich, którzy nie chcą zginąć w morzu mitów na temat dwu(/wielo)języczności i szukają jasnej, przystępnie zaserwowanej dawki wiedzy na ten temat. A konkretnie polecamy ją:

• tym, których rodzina i środowisko są wielokulturowe i dwu(/wielo)języczne;

• tym, których sytuacja, sprawia, że muszą wybrać, jakie języki pojawią się u nich w domu i z jakimi zapozna się dziecko;

• profesjoalistom, którzy pracują w placówkach edukacyjnych wprowadzających elementy dwujęzyczności lub do których uczęszczają dzieci wielojęzyczne;

• osobom, które opiekują się dziećmi w rodzinie dwujęzycznej;

• babciom, dziadkom, ciociom i wujkom, którzy chcą dobrze zrozumieć temat, żeby wspierać rodziców w ich wyborze języka/ów.

Dlaczego warto przejść z Anią przez ścieżkę o dwujęzyczności?

Po pierwsze, poznasz rodzaje dwujęzyczności i strategie wprowadzania jej w rodzinie. Będziesz mógł/mogła wybrać najlepszą drogę dla Twojego dziecka, zgodną z Twoimi potrzebami i zasobami. Dowiesz się, jak wprowadzić dwujęzyczność bez presji, krok po kroku.

Po drugie, dowiesz się, jakie pułapki mogą na Ciebie i dziecko czyhać na drodze do dwujęzyczności i jak sobie z nimi radzić. Dzięki temu będziesz przygotowana_y na każdą (prawie) trudną sytuację.  

A przede wszystkim uporządkujesz swoją wiedzę, wyczulisz się na mity, niewspierające przekonania i emocje oraz niepoparte faktami opinie na temat wielojęzyczności. Ania zdradzi Ci przepis na dwujęzyczność i powie, na co uważać, gdy chcesz wychować dwujęzyczne dziecko bez stresu i w zgodzie ze sobą.